Мұнай-газ саласы үшін отандық кадрларды даярлау

Теңгіздегі тәртіпсіздіктердің негізгі себебі қазақстандық және шетелдік мамандардың еңбекақысының теңсіздігі саналады.  Алайда, оны теңестіру қиын, жалақы қызметкердің нақты дағдылары мен тәжірибесіне байланысты. Еліміздің оқу орындары Қазақстанның мұнай-газ саласына не керек екенін және отандық кадрларды даярлау қалай жүріп жатқанын біле ме, деді «Кәсіпқор» КЕАҚ Басқарма төрағасының м.а. Ермек Күзенбаев.

– Ермек Бақытұлы, мұнай-газ саласы үшін кадрлар даярламас бұрын, қажеттіліктерді талдау жүргізіледі ме, қандай кадрлар қажет? Олар қандай дағдыларға ие болуы керек?

– Иә, әрине, біз еңбек нарығын үнемі бақылап отырамыз. Мысалы, мұнай-газ саласы, Атырау облысы бойынша Атамекен ӨКП мәліметтерінше, қазіргі уақытта тігін өндірісі, тамақтандыруды ұйымдастыру үшін сервистік мамандықтар қажет (1-сур.), бұл жұмысшылардың санының артуына байланысты, өйткені 2019 -2021 жылдары Теңгізшевройл Болашақ Кеңейту Жобасын іске асырудың негізгі жылдары. Сонымен қатар, біз компанияларға талап етілетін дағдыларды қадағалаймыз (2-сур.). Бұл маңызды, өйткені дағдыларға қойылатын талаптар тез өзгереді, нақты бизнес неғұрлым мобильді және академия бейімделуі, икемді және ұтқыр болуы тиіс. Тағы бір мысал, APECPetroTechnic колледжі алты мамандық бойынша (Электрмен жабдықтау, Мұнай және газ ұңғымаларын бұрғылау және бұрғылау жұмыстарының технологиясы, Мұнай және газ кен орындарын пайдалану, Мұнай және газ өндіру технологиясы, КИП инжиниринг технологиясы, Химиялық инжиниринг технологиясы) студенттерді дайындайды, бірақ біз ІТ мамандарға деген сұраныстың артып келе жатқанын көріп отырмыз, қыркүйек айынан бастап екі жаңа мамандық енгіземіз: Ақпараттық жүйелер және Автоматтандыру. Біз академияны, өндірісті және студенттерді АРЕС PetroTechnic жоғары колледжінің базасында сәтті байланыстыра алдық. Құрылған синергияны біз елдің басқа колледждеріне енгізе отырып, бүкіл Қазақстанға ұлғайтуды жоспарлап отырмыз.

– Бұл қалай жұмыс істейтін болады және одан түлектер мен жұмыс берушілерге не пайда?

– ТжКБ-ны жаңғырту үшін оны халықаралық стандарттарға сәйкестендіру, оның ішінде кәсіпорындарды қажетті заманауи жабдықтармен қамтамасыз ету қажет екені анық. Бірақ бұл жасайтын жалғыз нәрсе емес. Біз «Жасмаман» жобасын іске қосамыз, оның мақсаты еліміздің 180 колледждері мен 20 ЖОО-да кадрларды даярлаудың халықаралық стандарттарын енгізу және ол үшін шетелдік серіктестер тартылатын болады. Шетелдік әріптестермен бірге білім беру мекемелері кадрларды даярлау бағдарламаларын жаңартып, оқытушылар құрамын оқытады, менеджментті жақсартып, оқу орнын басқару процесін жолға қояды. Әрбір оқу орнының алдағы 5 жылға арналған Даму стратегиясы қабылданатын шаралар мен күтілетін нәтижелердің «Жасмаман» негізгі міндеттеріне сәйкестігі тұрғысынан жеке қаралады. Халықаралық стандарттарды жаңғырту және енгізу нәтижесінде колледждер мен жоғары оқу орындары өз мамандығы бойынша, оның ішінде WorldSkills бойынша құзыреттіліктің салалық орталықтарына айналады. Одан кейін шетелдік әріптеспен бірлесіп халықаралық салалық аккредиттеуден өтеді, ол барлық әлемде кадрларды даярлаудың тиісті бейіні бойынша мойындалады. Бұл кадрларды даярлау құрылымын қуып жетушіден озып кетушіге өзгертуді қамтамасыз етеді.

Сондай-ақ, жастарды даярлау үшін бұқаралық (кешкі, жексенбілік, онлайн) курстар жүйесі құрылатын болады. Жұмысшы жастар оқыту мен қайта оқытудың кең мүмкіндіктеріне ие болады. Дуальді оқыту кеңейтіледі. Сондай-ақ, құзыреттілік орталықтарының базасында жастарды инновациялық және стартап жобаларға тарту үшін бизнес-инкубаторлардың/технопарктердің жұмысы ұйымдастырылатын болады, мұнда да тартымды жобаларды қаржыландыру үшін бизнес орта шоғырландырылатын болады.

– Бұл өзгерістер отандық компанияларға тапшы мамандарды табуға қалай көмектеседі?

– Мыңдаған жоғары білікті және жақсы дайындалған түлектер және тек түлектер ғана емес шығады. Көптеген жұмыс берушілер студенттердің жұмысқа екінші семестрден бастап тартылатындығын білмейді. Бірінші нұсқа – бұл кәсіпорында өткізілген сағаттардың белгілі бір санын көздейтін студенттердің дәстүрлі практикасы. Екінші нұсқа – дуальды оқыту жүйесі, оның аясында студент бағдарламасы 80%-ға дейін өзгертілуі мүмкін. Яғни, студент уақыттың 80%-ын жұмыста жүргізе алады, ЕТЖ алып, компанияның корпоративтік рухын сіңіре алады. Үшіншісі – жұмысқа орналасудың ең танымал түрі – диплом алғаннан кейін, бірақ сол уақытта ең үздік студенттер жұмыс істеп жүретін болады. Сондықтан мен дуальды оқыту жүйесін пайдалануды ұсынар едім. Ол болашақ қызметкерлерімен танысуға және олардың жұмыс істеуге шынымен кім дайын екенін түсінуге мүмкіндік береді.

– Сіздің пікіріңізше, орта-арнайы білім беру жүйесін нақты бизнеске, отандық компанияларға пайдалы ету үшін онда не өзгерту қажет?

– Технологиялардың тез дамуы, өнеркәсіптік үдерістердің өзгеруі, жабдықтардың жедел жаңартылуы нақты, базалық стандарттарды және қандай да бір маманның «Сапа белгісін» бағалай және растай алатын орталықтарды талап етеді. Қазақстанда мұндай құзырет орталықтары жоқ. Қазақстан аумағында жұмыс істейтін халықаралық компаниялар шығуда орындалған жұмыстардың сапасына кепілдік беру үшін бағалау мен оқыту үшін басқа елдерден ҚО тартуға мәжбүр. Халықаралық орталықтардың бағдарламалары ҚНжЕ және Қазақстанның басқа да нормативтік-құқықтық құжаттамасына бейімделмеген. Нәтижесінде мұнай-газ компаниялары «екі жақты ойын» жүргізуге мәжбүр: мемлекеттік үлгідегі құжат алуға, одан кейін Ұлыбритания, АҚШ, Канада және басқа да елдердің халықаралық стандарттары бойынша мамандарды даярлауға мәжбүр. Бұл ақша мен адам сағаттардың бос шығыны ғана емес, сонымен қатар шетел капиталын шығара отырып, тренингтік қызметтер нарығында монополияны құрайды.

Айта кету керек, біз APEC PetroTechnic базасында халықаралық құзыреттілік орталығын құрудамыз, ол сәтті орналасуының арқасында Қазақстанда ғана емес, Ресей мен Орталық Азияда да жұмыс істей алады. Елде құзыреттілікті дамыту және стандарттау экономикалық өсуге тікелей айналатын «дағдылар валютасын» арттыратын болады.

Қорытындылай келе, біз мақсатты түрде енгізетін ең басты өзгеріс – бизнеске бағдарлану екенін атап өткім келеді. Біздің қызметкерлер, педагогтар, нұсқаушылар, әдіскерлер – барлығы оқу процесі – бизнестің бір бөлігі екенін түсінуі тиіс. Академиялық және әдістемелік бөлімдерді қайта құру, әлеуетті табыс мүмкіндіктерін көру және мемлекеттік бюджетке үміттенуді тоқтату қажет. Бүкіл әлемде жоғары білімнің құндылығы төменге ұмтылады. Үздік университеттер бағдарламаны онлайн орналастырады, сондықтан нақты шешім үшін қажетті практикалық және қолданбалы курстардың құндылығы осы сәтте өсіп келеді. Бізге тыстар емес, дағдылар қажет. Қазіргі материалдық-техникалық базаны – жатақханаларды, үй-жайларды, шеберханаларды сауатты және қаржылық-тиімді басқару, нарыққа сұранысқа ие және өзекті оқу бағдарламаларын ұсыну білімдерінің өсуі мен дамуы ел колледждері жұмысының негізі болуға тиіс.

Ірі мұнай өндіруші компаниялар арасында ең сұранысқа ие 15 мамандық.Атамекен ӨКП деректері

1 Тігінші 140
2 Тамақтануды ұйымдастыру 50
3 Химиялық технология және өндіріс (түрлері бойынша) 50
4 Технологиялық қондырғылардың операторы* 35
5 Механикалық өңдеу, бақылау-өлшеу аспаптары және өнеркәсіптегі автоматика 35
6 Технологиялық қондырғыларды жөндеу жөніндегі слесарь 31
7 Техник-технолог 30
8 Мұнай және газ өндіру операторы 27
9 Электр жабдықтарын жөндеу және қызмет көрсету жөніндегі электромонтер 27
10 Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану 25
11 Өрт сөндіруші-респираторшы 20
12 Электр станциялары мен желілерінің электр жабдықтары (түрлері бойынша) 19
13 Дәнекерлеу ісі (түрлері бойынша) 16
14 Қонақ үй шаруашылықтарына қызмет көрсетуді ұйымдастыру 15
15 Технологиялық қондырғылар операторы (энергия ресурстары) 15

Рекрутингтік агенттіктердің деректері бойынша

Лауазымы Орны Вахта Дағдылары
Электрика дизайнері Атырау  5/2 Жоғары инженерлік дәреже. (Электр дизайнымен байланысты) Тиісті жұмыс тәжірибесі – электрика дизайнері ретінде, кемінде, 5 жыл Мұнай кен орнының немесе зауыттың процестерін базалық түсінуі тиіс. SmartPlantElectrical тәжірибесі бар. Операциялық жақсартулар (OE), қауіпсіз пайдалану элементтері, жобалар мен процестер үшін шешімдер әзірлеу кезінде сенімділік пен тиімділік жасау бойынша жобалау-конструкторлық жұмыстарды құруға қабілетті.
Оқыту / AutoCad тәжірибесі.
Инженер Электрик Қарабатан  6/1 Жоғары инженерлік дәреже.   Инженер электрик ретінде 3-5 жыл тәжірибесі. Қазақстан Республикасының электр техникалық құрылысының кодтары мен стандарттары және Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық, нормативтік құқықтық актілері Тиісті еуропалық стандарттар мен нормалар;
БӨАжА инженері Теңгіз/Атырау 28/28 – 5/2 Жоғары инженерлік дәреже. БӨАжА инженері ретінде 3-5 жыл тәжірибесі.  Тиісті еуропалық стандарттар мен нормалар;
Қауіпсіздік жүйелерін жобалаушы Теңгіз вахта MS Office және AutoCAD пакеттерін білу ü Аккредитацияланған университетте инженерлік дәрежесі болуы тиіс (электротехникалық, азаматтық). ü АТ, электр жабдықтарын, бейнебақылау, қауіпсіздік технологияларын, жабдықтарды пайдалануға енгізу үшін электр монтаждау жұмыстарын құру әдістерін білу. ü Дизайнерлік жобалау, монтаждау жүйелерінде жұмыс тәжірибесі. ü Техникалық стандарттар мен жобалау әдістерін білу.